demester, EBooki
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
5250Janusz TrybusiewiczDE MAISTREDe MaistreSeria Myli i Ludziepod redakcjšProf. dr Jana LegowiczaWarszawa 1968Myli i LudziJanusz TrubusiewiczDE MAISTREWiedza PowszechnaTeksty zamieszczone w Wyborzetłumaczył JANUSZ THYBUSIEWICZT.525029005250000000De MaistreJOSEPH DE MAISTRE; PISARZ I JEGO DZIEŁOJest piękny letni petersburski wieczór. Może to nawet jedna z owych słynnych białych nocy. Na łodzi, sunšcej wolno wzdłuż brzegów Newy, znajduje się trzech ludzi: sabaudzki hrabia, rosyjski senator i młody francuski chevalier", emigrant, którego rewolucja francuska wyrzuciła aż tutaj. W pewnej chwili kawaler wybucha: Gdyby tu był jeden z tych potworów rewolucjonistów, czy on tak samo odczuwałby piękno przyrody? A w ogóle, jakże nierychliwy jest Bóg w karaniu występnych!Tak oto zaczyna się rozmowa, która wypełni ksišżkę: Wieczory petersburskie, arcydzieło Józefa de Maistre'a, czołowego pisarza i ideologa myli konserwatywno-kontrrewolucyjnej we Francji przełomu XVIII i XIX w. Będzie to rozmowa o doczesnych rzšdach Opatrznoci. Hrabia pod tym przejrzystym kryptonimem ukrywa się sam de Mai-stre poprzedzi jš tym znamiennym wyznaniem: ,,Rażony dwukrotnie gromem, nie miałem prawa do tego, co ludzie zwykli nazywać szczęciem: zapewniam was nawet, że zanim znalazłem pokrzepienie w zbawiennych rozmylaniach, jakże często zdarzało mi się pytać samego siebie: i cóż mi p o z o s t a j e?" *Nie tylko Wieczory petersburskie, ale w ogóle cała twórczoć de Maistre'a wyrasta organicznie z owych zbawiennych rozmylań", w których szukał pokrzepienia po klęskach. Dzieło Józefa de1 Joseph de Maistre: Les Soirtes de Saint-Petersbourg. Paris, La Colombe 1960, s. 25.Maistre'a tak dalece zronięte jest z jego życiem, że staje się właciwie niezrozumiałe bez jego biografii.ŻYCIEJózef de Maistre urodził się l kwietnia 1754 roku w Chambery, stolicy Sabaudii. Sabaudia, stanowišca obecnie jeden z departamentów południowej Francji, była wówczas autonomicznš prowincjš wchodzšcš w skład królestwa Sardynii. Sam de Maistre pochodził z rodziny francuskiej, której gałš osiedliła się w Sabaudii mniej więcej przed stuleciem. Nie czuł się jednak Francuzem ani Włochem w swoim przekonaniu był przede wszystkim poddanym króla Sardynii. W istocie był Francuzem, nie wiedzšc o tym. Łšczył go z Francjš język: pisał po francusku i czynił to z prawdziwym mistrzostwem.,Lec^_przedewszyJstkim łšczyło go z Franc|a^_afascynowa1i!e^iCT^Eultuii?l wiel- , kociš jej historycznej roli: wierzył, ze~55drodzi ona Europę. Losy tej Francji, losy narodu, nie monarchii francuskiej, nigdy nie były mu obojętne; ten miertelny wróg rewolucji francuskiej potrafił przecież zdobyć się na okrzyk: niech żyje Francja, nawet republikańjkja!" Twórczoć de Maistre'a wyrasta z kultury francuskiej i sama jest jej integralnš częciš.Sabaudzkie pochodzenie de Maistre'a ma jednak istotne znaczenie dla zrozumienia jego myli. W oczach większoci poddanych sabaudzkich króla Sardynii to społeczeństwo, głęboko przeniknięte duchem religijnym, więzami wieckiej zależnoci złšczone z władcami na ogół dobrymi i sprawiedliwymi, stanowiło normalnš formę organizacji społeczeństw ludzkich." Zdaniem G. Cogordana oryginalnoć myli de Maistre'a polegała na tym,, że stał się on ^teoretykiem Stanu społecznego^ który był tylko incydentem w dziejach lućtkpci".11 George Cogordan: Joseph de Maistre. Paris 1922, s. 1011.Ten poglšd ^biograf a de Maistre'a nie jest po-n^j^^PJkJPe Maistre, bronišc wiata feud /Ojlg'0, będzie.-widział go przede wszystkim przeżT pryzmat jsWojej rodzinnej, patriarchalnej Sabaudii.jRodzina "de Kfaitre'a należała do czołowej arystokracji sabaudzkiej. Jego ojciec był prezydentem Senatu i zajmował wysokie stanowisko 'dworskie. W Józefie, najstarszym z dziesięciorga dzieci, widział swego następcę. Wychowanie de Maistre'a było tradycjonalne, katolickie i rygorystyczne. Zmuszano go do niezwykle intensywnej nauki, najpierw w domu, potem w kolegium jezuickim. Charakterystycznš cechš jego młodoci było bezgraniczne posłuszeństwo rodzicom: podobno podczas całego pobytu na uniwersytecie w Turynie, gdzie studiował prawo, nie przeczytał ani jednej ksišżki bez ich zezwolenia.Po ukończeniu studiów i powrocie do Chambery de Maistre rozpoczyna karierę urzędowš: w roku 1788 jest już senatorem^ Do chwili wybuchu rewolucji francuskiej jego życie jest doskonale ustabilizowane, toczy się w rytmie codziennych spraw publicznych i rodzinnych (w roku 1786 ożenił się z Franciszkš de Morand i do roku 1789 miał już dwoje dzieci). Z lat nauki de Maistre wyniósł zamiłowanie do studiów: przez całe życie będzie czytał gruntownie, z piórem w ręku", prowadzšc obszerny diariusz lektur. Włanie ta pasja do studiów, a również to, że de Maistre rzecz paradoksalna u tego obrońcy monarchii i jednego z najwierniejszych jej zwolenników ze swš were-dycznociš i poczuciem godnoci nie potrafi po prostu być giętkim dworakiem, stwarza wokół niego nieprzychylnš atmosferę. Ostatecznie intrygi na dworze turyńskim sprawiajš, że de Maistre nie zostaje prezydentem Senatu Sabaudii. Odtšd ta małostkowa niechęć będzie mu towarzyszyć stale, zatruwajšc dodatkowš goryczš jego i tak niełatwe życie.Jest jeszcze jeden do niej powód. W owym okresie de Maistre uchodzi za liberała, za zwolen-nika nowych poglšdów. Jego oficjalne przemówienia sš poczštkowo przeniknięte duchem XVIII stulecia. Tradycjonalna Sabaudia to jednak nie Paryż; de Maistre otrzymuje surowš reprymendę od ^^dworu..1 Dodajmy, że należy w_ Jt^hJ.atachdo rna^. .sioneńi.PTeJwsze lata rewolucji francuskiej nie wnoszš jeszcze zasadniczej zmiany w życie de <Maistre'a. Przynosi jš dopiero podbój a następnie aneksja Sabaudii przez Francję (1792). De Maistre odmawia złożenia przysięgi na wiernoć nowemu rzšdowi i zmuszony jest opucić kraj. W tym momencie dowiaduje się o przyjciu na wiat trzeciego dziecka, córki Konstancji. Wówczas jeszcze nie wie, że dopiero za dwadziecia lat ujrzy to dziecko po raz pierwszy w życiu.Na razie udaje się do Szwajcarii, gdzie zamieszkuje w Lozannie. Obraca się tutaj w rodowisku sabaudzkiej i francuskiej emigracji. Tutaj też rozpoczyna właciwie s w š dzi a ł a l n o ć pisarskšNastępnie kolejno widzimy go w Turynie i w Wenecji, gdzie spędza rok w skrajnej nędzy. W roku 1799 zostaje mianowany kanclerzem Sardynii. Wyczerpany niekończšcymi się trudnociami tej funkcji przyjmuje w roku 1802 stanowisko ministra pełnomocnego króla Sardynii przy dworze rosyjskim. Dom sabaudzki, złupiony przez Francję, zdradzony przez Austrię, opuszczony przez Anglię, jedyna swš nadzieję widział w Rosji. Zadaniem de Maistre'a było starać się o interwencję Aleksandra u Napoleona na rzecz króla Sardynii, by ten odzyskał swe ziemie lub otrzymał równoważnš rekompensatę. Misja była właciwie beznadziejna i de Maistre zdawał sobie z tego sprawę.13 maja 1803 roku przybywa do Petersburga. Rozpoczyna się egzystencja równoznaczna niemal z wygnaniem.1 F. Descostes: Joseph de Maistre avant la Revolution. Paris 1893, 2 vol.10Jego misja dyplomatyczna napotyka trudnoci większe nawet niż przewidywał. Częć z nich sprawia mu własny rzšd, który nie ufajšc jego zdolnociom dyplomatycznym, ogranicza do minimum jego swobodę działania. W całej historii dyplomacji nie ma z pewnociš żadnego przykładu ministra traktowanego tak jak ja" pisze z goryczš do szefa gabinetu Sardynii. Jego pensja jest niedostateczna i wypłacana dopiero po ostrych naleganiach: stać go ledwie na minimum egzystencji. Nie mam dosłownie nic; nawet za co dać się pochować, gdyby zdarzyło mi się umrzeć." (Listy). Chce złożyć rezygnację: w służbie carskiej czekałaby go wietna kariera. Zwycięża poczucie obowišzku wobec własnego monarchy.Nie mogšc rywalizować z innymi dyplomatami w wystawnoci, de Maistre rywalizuje z nimi skutecznie w dziedzinie intelektu. Jego JfltLlJifiigOCit'i charakter. 3aaefifla-etŤi.i a. iiic.jykr|ótce _wyj>oko cenione.^ Zysku je uznanie dworu. Ma wielu przyjaciół \v kręgach wysokich dostojników państwowych.Ale to wszystko nie daje nic poza osobistš satysfakcjš. Poczucie absolutnej, upokarzajšcej bezsilnoci towarzyszy mu stale: a cóż to w ogóle znaczy, panie hrabio, to, czego my chcemy, czego się obawiamy, co wolimy! Niestety! Rzecz w tym, by wiedzieć, czego chcš i co mogš inni" pisze z goryczš do hrabiego de Front, ambasadora Sardynii w Londynie.Niestrudzenie jednak wypełnia swe obowišzki. Przesyła do Sardynii swe korespondencje dyplomatyczne, inteligentne studia stosunków politycznych i publicznych w Rosji cóż, kiedy ich użytecznoć praktyczna dla dworu w Cagliari jest więcej niż problematyczna. De Maistre czuje to doskonale: Co mnie pociesza nieco, to absolutna zbędnoć 99-ciu setnych całej tej korespondencji" pisze szczerze do hrabiego de Front.Poza obowišzkami dyplomatycznymi znajduje jeszcze czas na pracę. Narzeka, że nie ma go za wiele: Życie w Petersburgu jest zbyt płoche.11L,.,.,** .,;.ť!.(#*.>BL ^t*'*!?*!'*1*-.*-,.. --Pracuję więcej niż ktokolwiek, a jednak nie robię połowy tego, co chciałbym robić". (Listy)Robi jednak bardzo dużo. Włajjłł&_w_ .Petersr burgujowstap lego^giówMfedziełaf: Szkic o pierwia-^stfCu twórczym konstytucji, O papieżu, O kociele pllikšńskim, Analiza filozofii Ędpona,\ wreszcie fieczory petersburskie. JTrzeba zdać sobie dobrze sprawę z atmosfery duchowej, w jakiej rodzi się ta twórczoć. Męczy go oddalenie od kraju, od rodziny. Oto, jak de Maistre maluje stan swego ducha w roku 1806: Chociaż natura obdarzyła mnie doć znacznš równowagš usposobienia, czuję jednak, że zaczynam zginać się pod brzemieniem. Staję się posępnym odludkiem. Nie idę już między ludzi, ale się tam wlokę, i ...
[ Pobierz całość w formacie PDF ]