ewoluzja zieleni PEK XXII Bozetka, książki 2, k2
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Bo¿êtka B., 2008. Systemy zieleni miejskiej w Polsce – ewolucja i problemy kszta³towania.
Problemy Ekologii Krajobrazu, T. XXII. 49–63.
Systemy zieleni miejskiej w Polsce
– ewolucja i problemy kszta³towania
Urban green areas systems in Poland
– evolution and problems of management
Barbara Bo¿êtka
Uniwersytet Gdañski, Katedra Geografii Fizycznej i Kszta³towania Œrodowiska, ul. R. Dmowskiego 16a,
80-264 Gdañsk, e-mail: geobb@univ.gda.pl
Abstract:
Natural values of urban greenery are profound, especially when their role in constituting the basis of an
ecological system is considered. Contemporary urban ecological systems tend to link green areas established a long
time ago (mainly parks and gardens) with new elements of different origins: green corridors and structures located in
urban fringes, both exceeding the city boundaries.
Presented work focuses on two main issues: evolution and management of urban green areas in Poland. Firstly, an
analysis of the changes of urban green systems in Poland with relation to ecological functions and similarities to
universal tendencies is conducted. Secondly, some fundamental concerns of greenery management are revealed.
Then, the present state of trees, their resources and relevant changes in several Polish cities (Bydgoszcz, Katowice,
Kielce, Kraków, £ódŸ, Poznañ, Wroc³aw) are examined. In consequence, the paper underlines the concern of
environmental deterioration. The degradation of green areas, which is often advanced, results mainly from a chaotic
urban development and weaknesses of landscape architecture characteristic of the Post-War period. Nowadays
forming new structures, skilful gardening and integration of green systems into regional ecological networks become
highly-needed activities leading to improvement in towns’ greenery.
Key words
:
urban green areas, values, changes, degradation
S³owa kluczowe
:
zieleñ miejska, wartoœci, zmiany, degradacja
Wstêp
Jedn¹ z najistotniejszych ról w kszta³towaniu przestrzeni przyrodniczej miast spe³niaj¹ tereny zieleni.
Problematyka znaczenia tych terenów, ich pielêgnacji, planowania i ochrony zosta³a doœæ szeroko
opisana w literaturze krajowej (por. np. Czarnecki 1961, Zielonko 1967, Zielonko, Siewniak 1973,
Hejmanowski 1989, £ukasiewicz 1989). Niezaprzeczalne s¹ wartoœci obszarów zieleni oraz potrzeba
wzmocnienia ich jakoœci. W tym artykule powy¿sze kwestie zostan¹ ujête w sposób ogólny. Opracowanie
koncentruje siê raczej na zagadnieniu przemian g³ównych sk³adowych systemu zieleni miejskiej w ujêciu
49
Bo¿êtka B.
historycznym, a tak¿e na wspó³czesnych problemach zwi¹zanych z kszta³towaniem zieleni miejskiej
w Polsce.
Szczególn¹ cech¹ wspó³czesnych systemów przyrodniczych miast jest po³¹czenie obiektów
kszta³tuj¹cych zieleñ miejsk¹, od dawna wpisanych w strukturê miasta (przede wszystkim parków
iogrodów),zelementami,którew³¹czonodouk³adurelatywnieniedawno,takimijakstrefabrze¿namiasta
i siêgaj¹ce daleko poza oœrodek miejski ci¹gi ekologiczne. Interesuj¹ce wobec powy¿szego jest, jak
procesy te przebiegaj¹ w Polsce, w jaki sposób zmieniaj¹ siê systemy zieleni miejskiej i, co bardzo wa¿ne
ze wzglêdu na zagro¿enia œrodowiska przyrodniczego, jak du¿y jest udzia³ nowych za³o¿eñ zieleni.
Przedstawiany artyku³ czêœciowo odnosi siê do analizy wymienionych procesów.
Rozpoznanie zagadnienia poprzedzone zosta³o studiami literatury przedmiotu, obserwacjami nad
funkcjonowaniem terenów zieleni i zarz¹dzaniem nimi oraz badaniami poœwiêconymi zmianom
zachodz¹cym w zasobach zieleni miejskiej w Polsce w ostatnim dwudziestoleciu. Dotychczasowe
rezultaty podjêtych prac pozwalaj¹ wskazaæ g³ówne problemy zwi¹zane z degradacj¹ systemów zieleni
miejskiej i koniecznoœci¹ poprawy stanu zieleni. Uprawniaj¹ ponadto do sugestii o tendencjach zmian
obejmuj¹cych funkcjê i strukturê systemów zieleni miejskiej. Rozwa¿ania teoretyczne, w których wa¿ne
miejsce zajmuje w¹tek ewolucji systemów zieleni, rozszerzone zosta³y o wyniki badañ szczegó³owych.
System zieleni miejskiej – definicja i idea
Miasto jest specyficznym geosystemem. Zasadnicz¹ cechê tego otwartego systemu stanowi, jak
podkreœla Bartkowski (1981, 1986), bardzo silna zale¿noœæ funkcjonowania od wp³ywu cz³owieka.
Oddzia³ywaniaantropogenicznenajwyraŸniejzwi¹zanes¹ztechnosfer¹,alezaawansowanejmodyfikacji
ulegaj¹ te¿ pozosta³e sk³adowe systemu. Dotyczy to równie¿ elementów, które pos³uguj¹c siê kategori¹
genetyczn¹, zakwalifikowaæ nale¿y do biosfery. Sk³adowe biotyczne obok hydrologicznych decyduj¹
bowiem o potencjale ekologicznym jednostek miejskich.
Pytanie: „Czy miasto jest systemem ekologicznym czy te¿ kompleksem systemów ekologicznych?”
(zadaje je m.in. Szponar 2003: 236) ma bardzo istotne znaczenie w kontekœcie rozpatrywania struktury
przyrodniczej. W zale¿noœci od skali analizy, charakteru danego geosystemu miejskiego, sposobu
integracji poszczególnych uk³adów ekologicznych miasto traktuje siê jako jeden system ekologiczny lub
uk³ad systemów ekologicznych. Obszary wchodz¹ce w sk³ad tzw. systemu przyrodniczego miasta nie
zawszetworz¹jedn¹spójn¹ca³oœæ.Znacznymutrudnieniemdlabadaczajestkoniecznoœæzmierzeniasiê
zrozbie¿noœci¹polegaj¹c¹natym,¿ezjednejstronygeosystemmiastacechujesiêotwartoœci¹,zdrugiej
natomiast nie mo¿e sprostaæ wymogowi naœladowania zasiêgu struktur naturalnych przez zasiêg
jednostki administracyjnej. Dodaæ nale¿y, ¿e ujmuj¹c miasto w kategoriach systemowych, sk³adowe
przyrodnicze trzeba nazwaæ podsystemem przyrodniczym, funkcjonuj¹cym równolegle z podsystemem
spo³eczno-ekonomicznym czy technicznym. Jednak¿e w nomenklaturze specjalistycznej najczêœciej
operuje siê pojêciem systemu, nie podsystemu („system przyrodniczy”, „system ekologiczny”).
Systemzielenimiejskiejstanowiumown¹jednostkêkonceptualn¹obejmuj¹c¹terenyzieleniwmieœcie,
uporz¹dkowane w pewien uk³ad organizacyjny, zazwyczaj nawi¹zuj¹cy do kompozycji urbanistycznej.
Umown¹ miêdzy innymi dlatego, ¿e cechuje siê (i powinien siê cechowaæ) nawi¹zaniem do struktur
przyrodniczych s¹siedztwa – ma zwykle przed³u¿enie na terenach otwartych strefy podmiejskiej
inastêpniewchodziwsk³adsiecipowi¹zañekologicznychwskaliponadlokalnej.Graniceadministracyjne
miasta natomiast w sposób nienaturalny ograniczaj¹ obszar systemu. Jednostki zieleni ³¹czone s¹
w systemy m.in. w celu zwiêkszenia ich efektywnoœci, odpornoœci na zagro¿enia oraz ze wzglêdów
organizacyjnych (Siewniak, Mitkowska 1998).
50
Systemy zieleni miejskiej...
Tereny zieleni miejskiej s¹ niejednoznacznie definiowane i identyfikowane. Odmiennoœci¹ cechuj¹ siê
tak¿e ich klasyfikacje. Czarnecki (1961) wydzieli³ 5 kategorii terenów zieleni: zieleñ dostêpn¹,
o specjalnym przeznaczeniu, towarzysz¹c¹ oraz tereny gospodarki rolnej i leœnej – podzia³ ten w³¹cza
wiêc do systemu obszary produkcji rolnej, ogrodniczej i leœnej. Giedych (2003) podaje przyk³ady
klasyfikacji terenów zieleni w oparciu o kryteria funkcji, po³o¿enia, dostêpnoœci, rangi, poziomu obs³ugi
mieszkañców i kategorii przestrzeni wypoczynkowej; szczegó³ow¹ klasyfikacjê, uwzglêdniaj¹c¹
nadrzêdnoœæ kryterium funkcji u¿ytkowej proponuj¹ Szumañski i Niemirski (2005), wyró¿niaj¹c blisko 80
podrodzajów terenów zieleni.
Warto zwróciæ uwagê na niejednoznacznoœæ terminu „tereny zieleni”. Giedych (2005), opieraj¹c siê na
analizie literatury krajowej, podkreœla, ¿e s¹ one najczêœciej rozumiane jako ogó³ terenów
niezabudowanych (co zbli¿a je do pojêcia terenów otwartych) lub jako tereny pokryte roœlinnoœci¹
o dominuj¹cej funkcji wypoczynkowej. Swego rodzaju próbê po³¹czenia obu aspektów zawiera ustawa
o ochronie przyrody z 16.04.2004 r. W myœl jej zapisu (art. 5) tereny zieleni okreœlane s¹ jako tereny wraz
z infrastruktur¹ techniczn¹ i budynkami funkcjonalnie z nimi zwi¹zanymi, które pokryte s¹ roœlinnoœci¹,
znajduj¹ siê w granicach wsi o zwartej zabudowie lub miast, pe³ni¹ funkcje estetyczne, rekreacyjne,
zdrowotne lub os³onowe, a w szczególnoœci: parki, zieleñce, promenady, bulwary, ogrody botaniczne,
zoologiczne, jordanowskie i zabytkowe oraz cmentarze, a tak¿e zieleñ towarzysz¹ca ulicom, placom,
zabytkowym fortyfikacjom, budynkom, sk³adowiskom, lotniskom oraz obiektom kolejowym
i przemys³owym. Poza obiektami wymienianymi tutaj przez ustawê do terenów zieleni bywaj¹ w³¹czane
obszary ³¹k, pastwisk, lasów, a nawet pól uprawnych – w³aœnie te elementy stanowi¹ zazwyczaj
najwiêksz¹ powierzchniowo grupê obiektów.
System zieleni miejskiej mo¿e zostaæ uznany za sk³adow¹ szerszego uk³adu, który skupia nie tylko
wewnêtrzne obiekty wyznaczaj¹ce strukturê przyrodnicz¹ miasta i relacje miêdzy nimi, ale tak¿e obszary
zieleni otoczenia i zarazem adekwatne powi¹zania z otoczeniem. Wraz z zazêbiaj¹cymi siê systemami:
terenów otwartych, rekreacyjnych, chronionych tworzy system, który stanowi wy¿sz¹ hierarchicznie
jednostkê.Nale¿yzaznaczyæ,¿euk³adyekologicznemiasts¹analizowanewwieluujêciach,istniej¹ró¿ne
koncepcje ich identyfikacji i delimitacji. Bardzo du¿¹ popularnoœæ zdoby³a idea systemu przyrodniczego
miasta. Jej analizê przedstawiaj¹ Szulczewska i Kaliszuk (2005), okreœlaj¹c terminem idei systemu
przyrodniczego miasta zbiór koncepcji planistycznych, ³¹czonych przez wspólny cel – wyodrêbnienie
w strukturze miasta obszarów powi¹zanych przestrzennie, których g³ówn¹ rol¹ jest funkcja
œrodowiskotwórcza (s. 8). W takim ujêciu do koncepcji systemu przyrodniczego miasta (rozwijanej m.in.
przezStalê1986)odnosz¹siêinnemodeleteoretyczne,wtymosnowyekologicznejPrzewoŸniaka(2002,
2004)czytrzonuprzyrodniczegomiasta(Biernacki1990).Ideata,mog¹cape³niærolêpewnegonarzêdzia
operacyjnego w zarz¹dzaniu obszarami przyrodniczymi miast, musi przejawiaæ siê ogromn¹
ró¿norodnoœci¹ form przestrzennych. Dzia³ania zwi¹zane z jej realizacj¹ zosta³y podjête równie¿
w Polsce, np. w Warszawie, Gdañsku (Mieszkowska 2005), Szczecinie (charakterystyka przyk³adów
znajduje siê we wzmiankowanej pracy Szulczewskiej i Kaliszuk 2005).
Podkreœlmy, ¿e koncepcja systemu przyrodniczego miasta zosta³a ukszta³towana na prze³omie lat 70.
i 80. XX w., natomiast obszary zieleni organizowa³y przestrzeñ miast ju¿ tysi¹ce lat temu.
Historyczne przekszta³cenia zieleni miejskiej
Historia przemian zieleni miejskiej jest bardzo szerokim zagadnieniem. Przedstawiany artyku³
koncentruje siê na charakterystycznych etapach zmian i punktach zwrotnych rozwoju zarówno struktury,
jak i funkcji uk³adów zieleni miejskiej.
51
Bo¿êtka B.
Zieleñ zawsze wspó³tworzy ramy kompozycyjne miasta, lecz w pewnych sytuacjach rola obszarów
zieleni jest na tyle istotna, ¿e wyznacza kierunki organizacyjne miastu. Przyk³ady takie znane s¹ ju¿ ze
staro¿ytnoœci. Jednym z zadañ ogrodów cesarskich nad Tybrem w Rzymie by³a modyfikacja kszta³tu
miasta (za: Siewniak, Mitkowska 1998). Szczególnym przypadkiem akcentuj¹cym nadrzêdn¹ rolê
terenów zieleni w strukturze jednostek miejskich by³y za³o¿enia urbanistyczno-ogrodowe. Pocz¹wszy od
wieku XVII, powstawa³y tzw. urbanistyczne uk³ady sprzê¿one, zdominowane przez rezydencjê
pa³acowo-ogrodow¹ (tam¿e). Zaliczyæ do nich nale¿y kompleks Wersalu, ale równie¿ przyk³ady polskie,
np. £añcut, Rydzynê, Kozienice.
Opisuj¹cproblemrozwojuzieleni,trzebawzi¹æpoduwagêprzemianyhistorycznezachodz¹cewsztuce
kszta³towania ogrodów i w przypisywanych im funkcjach, parki i ogrody stanowi¹ bowiem podstawowe
obiekty wchodz¹ce w sk³ad zieleni obszarów zurbanizowanych. Ogrody zwi¹zane z obiektami
rezydencjonalnymi (np. ogrody klasztorne, pa³acowe, willowe) powszechnie i w³aœciwie
bezkonkurencyjnie stosowane by³y a¿ do wieku XIX. Wiek ten sta³ siê okresem wielkiej popularnoœci
ogrodów publicznych, organizacji zieleni towarzysz¹cej ci¹gom komunikacyjnym, rozpowszechniania siê
tendencjizak³adaniama³ychobiektówprzydomowych.Tendencjetezosta³yutrzymaneizintensyfikowane
w wieku XX, kiedy szeroko stosowan¹ praktyk¹ sta³o siê zak³adanie parków i ogrodów publicznych,
a dotychczasowe obiekty prywatne bardzo czêsto by³y udostêpniane szerszej publicznoœci. W miarê
up³ywu czasu wzrasta³a rozmaitoœæ form obszarów zieleni, obejmuj¹c równie¿ lasy czy tereny otwarte.
Dodajmy, ¿e koniecznoœæ przeciwdzia³ania degradacji œrodowiska przyrodniczego silnie wp³ynê³a na
stan i rozwój zieleni miejskiej w³aœnie w wieku XX. Od terenów zieleni oczekiwano poprawy warunków
œrodowiskowych miasta. Funkcje nak³adane wówczas na systemy zieleni mo¿na kojarzyæ z tzw. nowymi
zadaniami ogrodów (termin wg Siewniak, Mitkowskiej 1998). Zadania te coraz silniej akcentuj¹ role
ekologiczne i wartoœci przyrodnicze za³o¿eñ zieleni. Funkcje œrodowiskotwórcze, fitomelioracyjne,
ochronne staj¹ siê równie wa¿ne, jak dekoracyjne i rekreacyjne. Aby sprostaæ wymogom wynikaj¹cym
zpe³nieniaroliekologicznej,koniecznesta³ysiênowatorskierozwi¹zaniakompozycyjne,takiejaknp.park
naturalny. U pod³o¿a jego koncepcji le¿¹ preferencje wobec materia³u rodzimego, naœladowanie
zbiorowisk naturalnych i zapewnienie miejsca trwa³ego przebywania faunie. Jedn¹ z odmian parku
naturalnego stanowi
heem park,
wywodz¹cy siê z Holandii i charakteryzuj¹cy siê ekstensywnoœci¹
u¿ytkowania oraz doborem roœlin zgodnie z lokalnymi warunkami siedliskowymi.
Aby scharakteryzowaæ pe³ny ci¹g przekszta³ceñ funkcjonalnych zieleni, nale¿y powróciæ do wieku XIX.
Potrzeba dysponowania przez miasto obszarami o du¿ych walorach przyrodniczych znana by³a ju¿ od
dawna, jednak rola zdrowotna tych obszarów zosta³a powszechnie dostrze¿ona w wieku XIX.
W podniesieniu znaczenia roli sanitarnej oraz w kontynuacji zadañ estetycznych upatrywaæ mo¿na Ÿróde³
powstania zorganizowanych systemów zieleni. Systemy te zarysowane zosta³y w odmiennych uk³adach
kompozycyjnych, do podstawowych wzorów nale¿¹: pierœcieniowy, promienisty, kombinowany
(pierœcieniowo-promienisty), plamowy oraz pasmowy (por. Czarnecki 1961: 9–16). Jednoczeœnie
zwróæmyuwagê,¿eodXIXw.za³o¿eniazieleninara¿ones¹naskutekrozwojuprzemys³unabardzosilne
zagro¿enia. W póŸniejszym czasie obszary aktywne biologicznie zyska³y tak wielkie znaczenie, ¿e
powsta³y koncepcje urbanistyczne i projekty miast uznaj¹ce wysok¹ pozycjê funkcji ekologicznej i d¹¿¹ce
do maksymalizacji powierzchni przyrodniczej oraz zwiêkszenia jej jakoœci.
Do podstawowych koncepcji nale¿y idea miasta-ogrodu rozwiniêta przez E. Howarda, zak³adaj¹ca
organizacjê miast w postaci zwartych krêgów, najczêœciej zwi¹zanych z jedn¹ funkcj¹. Miasta-ogrody
posiadaj¹ kolisty park po³o¿ony w rejonie centralnym, aleje poœród zabudowy mieszkaniowej oraz uprawy
rolne na zewn¹trz. Poszczególne jednostki sieci osadniczej przedzielone s¹ obszarami otwartymi (por.
Domañski2002).Koniecznoœæistnieniarozleg³ychterenówzieleniprzedstawia³wswoichprojektachm.in.
Le Corbusier. W latach 30. XX w. narodzi³a siê koncepcja zielonych pierœcieni wokó³ miast, która obecnie
jest wdra¿ana w wielu miastach Europy, np. w Londynie czy Berlinie (por. Drapella-Hermansdorfer 2005).
52
Systemy zieleni miejskiej...
Po II wojnie œwiatowej powsta³y liczne pomys³owe rozwi¹zania tzw. miast przysz³oœci, w których
znaczenie sfery przyrodniczej akcentowano w ró¿ny sposób. W latach 60. na przyk³ad prowadzono studia
nad linearnym systemem ci¹g³ym; zak³adano, ¿e utworz¹ go 3 pasma funkcjonalne spiête komunikacj¹
poprzeczn¹: mieszkaniowo-us³ugowe z nieuci¹¿liwym przemys³em, upraw rolnych i lasów oraz trzecie –
z przemys³em uci¹¿liwym (Wis³ocka 1971, Chmielewski et al. 2004).
Ze szczególn¹ sytuacj¹ spotykamy siê w czasach nam wspó³czesnych, kiedy po deklaracji zawartej
w Nowej Karcie Ateñskiej (1998 r.) opracowania planistyczne musz¹ uwzglêdniaæ zasady
zrównowa¿onego rozwoju. Powsta³o nawet okreœlenie: „miasta ery zrównowa¿onego rozwoju”; ich
konstytucyjn¹zasad¹jestszanowaniewymogówœrodowiskaprzyrodniczego.Realizacjatejzasadymo¿e
wprowadzaæ ró¿norodne warianty. Generalnie uk³ad przyrodniczy miasta jest integrowany z sieci¹
powi¹zañ regionalnych, podejmuje siê dzia³ania zmierzaj¹ce do ochrony elementów o wysokich walorach
przyrodniczych, zwiêksza siê powierzchniê biologicznie czynn¹, d¹¿y siê ponadto do renaturalizacji
przynajmniej wybranych elementów struktury przyrodniczej. Dzia³ania te ³¹czone zostaj¹ nie tylko
w programach ochrony krajobrazu, ale równie¿ w programach rewitalizacji przyrodniczej.
Dalekoid¹c¹koncepcjê,czyte¿zbiórideiurbanistycznychiœrodowiskowych,przedstawia„ekomiasto”,
w którym podkreœla siê bardzo du¿¹ rolê czynnika ekologicznego w kszta³towaniu miasta i wprowadza
kategoryczne zadania, m.in. w zakresie organizacji transportu (powinien byæ w jak najwiêkszym stopniu
niezmotoryzowany b¹dŸ publiczny), recyklingu odpadów (drobiazgowy) czy ogólnego u¿ytkowania
przestrzeni (optymalne s¹ miasta niewielkie, jak najbardziej „zazielenione”). Specyficzny dla „miast
zrównowa¿onych”, a zw³aszcza dla „ekomiasta” wymóg zwartoœci zabudowy i oszczêdnoœci przestrzeni
mo¿e jednak stanowiæ barierê dla rozwoju systemów zieleni. Z tego powodu koncepcja miasta-ogrodu,
zak³adaj¹ca wprowadzenie rozleg³ych, ekstensywnie u¿ytkowanych przestrzeni zielonych, jest,
paradoksalnie, trudna do przyjêcia w nowych rozwi¹zaniach urbanistycznych (por. Breheny 2002).
Analiza faz ewolucyjnych systemów zieleni miejskiej pozwala stwierdziæ, ¿e uk³ady te w toku swojego
rozwoju ulega³y zasadniczym, ale jednoczeœnie stopniowym przemianom. Zmieni³y siê funkcje
dominuj¹ce – od d³ugotrwa³ego prymatu funkcji estetycznych po stale rosn¹c¹ rolê funkcji ekologicznych.
Zmieni³ siê tak¿e zakres u¿ytecznoœci, wiek XIX zaakcentowa³ atrybut publicznej dostêpnoœci obiektów
i znaczenie przestrzeni wypoczynkowej miast w silniejszy ni¿ dot¹d sposób – zak³adanie miejskich
ogrodów ca³kowicie dostêpnych publicznie sta³o siê powszechne.
Wraz z rozwojem samych jednostek miejskich komplikuje siê ich struktura przyrodnicza. Wspó³czesne
systemy zieleni miejskiej staj¹ siê bardzo z³o¿one, roœnie liczba form i typów obiektów zieleni, coraz
wiêksz¹ rolê zyskuje otoczenie zewnêtrzne. Ponadto system zieleni miejskiej zaczyna pe³niæ funkcjê
g³ównego czynnika tworz¹cego wy¿szy uk³ad, który nazwaæ mo¿na, wzorem polskiego piœmiennictwa,
systemem przyrodniczym miasta (ryc. 1). Co wa¿ne, do systemu przyrodniczego miasta w³¹czane s¹
obszary podmiejskie (znajduj¹ce siê w wielofunkcyjnej „strefie brze¿nej miasta”), pobliskie tereny
odu¿ychwalorachprzyrodniczychs¹obci¹¿anes³u¿ebn¹funkcj¹wobecoœrodkamiejskiegoitraktowane
jako przyrodnicza, zdrowotna i rekreacyjna otulina miast. Syndromem obecnych czasów jest zmiana
pozycjisamegomiastawregionalnymuk³adziepowi¹zañekologicznych.Badaniaekologiimiastwskaza³y
nie tylko na problemy zwi¹zane z zaburzeniem uk³adów ekologicznych, ale równie¿ na fakt, ¿e obszary
miejskie mog¹ cechowaæ siê du¿¹ ró¿norodnoœci¹ biologiczn¹ i znacznymi walorami przyrodniczymi.
Tereny zurbanizowane o bogatej strukturze przyrodniczej mog¹ pe³niæ rolê wêz³ów ekologicznych lub
skupiaæ korytarze ekologiczne (zdaniem Chmielewskiego (2005) stopieñ wysycenia systemu
przyrodniczego miasta przez struktury o charakterze wêz³ów lub korytarzy ekologicznych stanowi
podstawowy czynnik wp³ywaj¹cy na potencja³ ekologiczny miasta). Jednoczeœnie kompozycja obiektów
zieleni zostaje podporz¹dkowana wymaganiom systemu, nadrzêdnoœci funkcji przyrodniczych. Forma
ulega uproszczeniu i tendencjom do naturalizacji. Za³o¿enia nowoczesnej sztuki projektowania
podkreœlaj¹cejwymaganiasferyekologicznejirozwojuzrównowa¿onegowdu¿ymstopniuznajduj¹tak¿e
53
[ Pobierz całość w formacie PDF ]