dzieckozwyle, Ebooki, Świat nauki
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
NOWY STYL ûYCIA
Z W YL¢GARKI
Czy sprawdz si« ponure przepowiednie Aldousa Huxleya?
Tabitha M. Powledge
t
NOBUYA UNNO
wspominajc przeraýajc powieæ pt.
Nowy,
wspania¸y æwiat
, zdumiewa si« trafnoæci przepowiedni Al-
dousa Huxleya, ktry przypuszcza¸, ýe wydobywszy si« ze
sztucznej macicy, dzieci b«d anemiczne. Te, ktre s dzie-
¸em Unno, w¸aæciwie nie s jeszcze dziemi, s p¸odami. Ko-
zimi p¸odami.
Przypomnienie owego draýliwego motywu powieæci Hux-
leya sprzed 67 lat to zuchwa¸oæ ze strony naukowca, ktry
poæwi«ci¸ dziesi« lat na opracowanie sztucznej macicy. Ale
by moýe Unno, po¸oýnik ginekolog, pracownik naukowy
Uniwersytetu Tokijskiego, uznaje to po prostu za rzecz nie-
uchronn. Zawarta w powieæci i szokujca nas jeszcze dziæ
wizja ludzkiego potomstwa rozwijajcego si« w s¸oikach jest
nieod¸czna od wszelkich dyskusji o sztucznej macicy.
Niewtpliwie trudno zlekcewaýy t« wizj«, nawet jeæli ce-
le przyæwiecajce prbom stworzenia sztucznej macicy po-
dejmowanym w kilku oærodkach badawczych na æwiecie rý-
ni si« od opisanych w ksiýce Huxleya. Nie idzie tu
bynajmniej o realizacj« rzdowych pomys¸w hodowli oby-
wateli przeznaczonych do specjalnych, najcz«æciej podrz«d-
nych robt, wprost przeciwnie. Prace te s wynikiem popy-
tu na leczenie bezp¸odnoæci oraz na dzieci lepszej jakoæci.
Najnowsze sposoby wspomaganego rozmnaýania, takie
jak technika zap¸odnienia in vitro, zwi«kszy¸y liczb« przy-
padkw, gdy w macicy znajduj si« dwa, a nawet trzy lub
cztery p¸ody. Nie s wielk rzadkoæci ciýe mnogie, kiedy
pi«, szeæ lub nawet wi«cej p¸odw t¸oczy si« w miejscu prze-
znaczonym w zasadzie dla jednego. W konsekwencji rodzi
si« wi«cej wczeæniakw. Ich maleÄkie p¸uca nie mog jesz-
cze oddycha, toteý umieszczamy noworodki w inkubato-
rach i pod¸czamy do respiratorw. W rezultacie mamy do
czynienia z tym, co lekarze nazywaj ¸agodnie powik¸ania-
mi jatrogennymi, czyli z uszkodzeniami powsta¸ymi w wyni-
ku interwencji lekarskiej. Zalicza si« do nich m.in. uszkodze-
nia mzgu i jelit, ælepot«, opniony rozwj, niedorozwj
umys¸owy oraz inne rodzaje trwa¸ego kalectwa. Idzie wi«c
o to, by znale bezpieczniejsze sposoby przyjæcia p¸odowi
z pomoc w tym okresie przejæciowym, zanim zacznie samo-
dzielnie oddycha.
Std pomys¸ skonstruowania sztucznej macicy. Unno i je-
go wsp¸pracownicy z Uniwersytetu Tokijskiego nazwali
swoj wersj« Extrauterine Fetal Incubation (EUFI Ð Pozama-
cicznym Systemem Inkubacji P¸odu). Pomimo iý w nazwie
wyst«puje termin inkubacja, EUFI jest urzdzeniem zupe¸nie
rýnym od konwencjonalnego inkubatora. Jego zadaniem jest
symulacja ærodowiska p¸odu.
EUFI to pionowo ustawiony pojemnik z akrylu o podwj-
nych æciankach, wype¸niony sztucznym p¸ynem owodnio-
wym o temperaturze bliskiej 40¡C Ð normalnej temperatury
organizmu kozy. Jej kosmaty p¸d zanurzony jest w p¸ynie
i nie musi oddycha powietrzem. Jednakýe najistotniejszy
element sztucznej macicy to nie sam pojemnik, lecz substy-
tut ¸oýyska.
Biologiczne ¸oýysko doprowadza tlen i wydala dwutlenek
w«gla z uk¸adu krwionoænego p¸odu dok¸adnie tak, jak czy-
ni to p¸uca, kiedy s w pe¸ni rozwini«te. Konstruktorzy
sztucznej macicy musz naæladowa t« zdolnoæ i stworzy
obejæcie do uk¸adu krwionoænego p¸odu, tak aby krew mo-
g¸a p¸yn z t«tnicy p«pkowej do ýy¸y p«pkowej, dokonujc
wymiany gazowej. W projekcie japoÄskim krew przep¸ywa
przez membran« oksygenatora z¸oýon z pustych w ærodku
silikonowych w¸kien. Urzdzenie wyglda jak przezroczy-
sta plastikowa rura wype¸niona s¸omkami.
Unno i jego wsp¸pracownicy utrzymali przy ýyciu kozi
p¸d w EUFI przez ponad trzy tygodnie. (Poniewaý u kozy
ciýa trwa mniej wi«cej o po¸ow« krcej niý u cz¸owieka, trzy
tygodnie ýycia koziego p¸odu moýna porwna z szeæcioma
tygodniami p¸odu ludzkiego). Jednakýe ýadne z kolt, kt-
re naukowcy trzymali w EUFI przez d¸uýszy czas, nie prze-
ýy¸o od momentu swoich ãnarodzinÓ, nawet gdy zastosowa-
no mechaniczny respirator wspomagajcy oddychanie. Lepsze
rezultaty osign«li naukowcy, zabierajc ma¸e kol«ta od ich
matek na kilka godzin lub na dzieÄ, a nast«pnie oddajc je
z powrotem. Trzy z nich odýywiano w ten sposb przez pe-
wien czas. Wed¸ug teorii Unno obecnie stosowany przez nie-
go model nie zapewnia w¸aæciwego odýywiania, jednak pro-
blem da si« rozwiza.
ãMoim zdaniem moýemy zastosowa nasz koncepcj« do
ludzkiego p¸odu, chociaý nie ulega wtpliwoæci, ýe trzeba b«-
dzie przeprojektowa ca¸y system, aby zanim rozpoczniemy
prby kliniczne, zwi«kszy bezpieczeÄstwo do maksimumÓ
Kol« w pojemniku? Wykorzystujc kozie p¸ody do badaÄ doæwiad-
czalnych, naukowcy z Uniwersytetu Tokijskiego opracowali naj-
nowoczeæniejsz na æwiecie technologi« sztucznej macicy. Twier-
dz, ýe ich plastikowy pojemnik wype¸niony sztucznym p¸ynem
104 å
WIAT
N
AUKI
GrudzieÄ 1999
DZIECKO
t
t
å
WIAT
N
AUKI
GrudzieÄ 1999
105
t
Ð mwi Unno. Twierdzi, ýe nawet na obec-
nym poziomie technicznym aparatura mo-
ýe pomc wczeæniakom urodzonym w
25Ð26 tygodniu ciýy. Ostatecznie moýli-
we, ýe uk¸ad ten da si« zastosowa juý
w 23 tygodniu (tyle wynosi aktualny re-
kord przeýycia wczeæniaka).
Wydaje si«, ýe sukces japoÄskich na-
ukowcw wzbudzi¸ powszechne zainte-
resowanie. Na etapie opracowaÄ s dwa
inne projekty zbliýone do EUFI. HiszpaÄ-
ski projekt sztucznej macicy, b«dcy w fa-
zie wczesnych testw, podobny jest do
opracowanego przez Unno. Chirurg pe-
diatra Vicente Martinez Iba
ez wraz z ko-
legami ze szpitala Vall dÕHebron w Barce-
lonie zamierza umieæci p¸d owcy w
ma¸ym przezroczystym basenie. Na ze-
wntrz znajdowa¸yby si« dwa filtry do p¸y-
nw wraz z pomp pe¸nic jednoczeænie
rol« oksygenatora. Pompa ta, pod¸czona
do p«pkowych naczyÄ krwionoænych, od-
grywa¸aby jednoczeænie rol« sztucznego
¸oýyska.
Martinez Iba
ez przewiduje, ýe jeæli
uzyska pienidze na badania, macica mo-
g¸aby by gotowa w cigu trzech do pi«ciu
lat. ãNaszym g¸wnym problemem s fi-
nanse, ale jesteæmy optymistamiÓ Ð mwi.
DZIECKO Z GALARETKI
Inne przedsi«wzi«cie, b«dce wynikiem
wsp¸pracy kilku laboratoriw z Harvard
University i Massachusetts Institute of
Technology, ma na celu wypracowanie te-
go, co tamtejsi naukowcy nazywaj mini-
malnie inwazyjnymi technikami medycz-
nymi. Pierwszy projekt, ktry znajduje si«
jeszcze w fazie wst«pnego opracowania,
dotyczy podtrzymania przy ýyciu noworodkw urodzonych
w bardzo wczesnym okresie ciýy.
Obawiajc si« konkurencji, Joseph P. Vacanti, chirurg z
Harvard Medical School, autor pionierskich rozwizaÄ w no-
wej dziedzinie inýynierii tkankowej, odmawia rozmowy na te-
mat planw zespo¸u badawczego dotyczcych problemu wy-
miany gazowej; oæwiadczy¸ jedynie, ýe rwnieý jego zesp¸
b«dzie si« stara¸ stworzy urzdzenie naæladujce funkcje
¸oýyska.
of Science in Understanding Who We Are
(Mapy genetyczne i
ludzka wyobrania. Granice nauki w poznaniu cz¸owieka), ce-
le, jakie stawiaj sobie konstruktorzy EUFI oraz autorzy innych
projektw, wydaj si« znajome i brzmi z¸owieszczo. Kaýda
technika opracowana dla noworodkw, poczwszy od mie-
szanki dla niemowlt, a skoÄczywszy na monitoringu rozwo-
ju p¸odu, podýa t sam æcieýk Ð twierdzi autorka. Ð ãPoczt-
kowo jest to droga wyjæcia z jakiejæ tragicznej sytuacji, a nast«pnie
powstaje bardziej wyrafinowana metoda post«powania.Ó
t
W przysz¸oæci kobieta, ktra zdecyduje si« na
sztuczn macic«,
b«dzie mog¸a z¸oýy zamwienie, przekaza
swoje komrki
ãNasz pomys¸ Ð mwi Ð polega na tym, ýe prawdopodob-
nie umieæcimy dziecko w ærodowisku p¸wodnym, czymæ
w rodzaju biosfery.Ó Mwic o ærodowisku ãp¸wodnymÓ
Vacanti ma na myæli jeden z nowych hydroýeli, ktre b«d
albo zupe¸nie p¸ynne, albo ca¸kiem sta¸e; ýel o odpowied-
nio dobranej g«stoæci b«dzie ochrania¸ p¸d oraz umoýli-
wia¸ wymian« gazow. (Nie naleýy jednak wyobraýa
sobie, ýe Boston Baby Biosphere to miseczka wype¸niona
galaretk.)
Dla Barbary Katz Rothman, autorki niedawno opublikowa-
nej ksiýki pt.
Genetic Maps and Human Imaginations: The Limits
Autork« interesuj przede wszystkim konsekwencje wy-
chowywania dziecka pozbawionego wi«zi z inn istot ludz-
k. Kobieta w ciýy bezustannie myæli o swoim dziecku, kt-
re na d¸ugo przed urodzeniem stanowi cz«æ jej ýycia. ãTo
zupe¸nie co innego niý z¸oýy zamwienie i czeka na tele-
fon, ýe juý moýna je odebra.Ó
Rothman, ktra jest takýe profesorem socjologii w City Uni-
versity of New York, wspomina, ýe zapyta¸a kiedyæ studen-
tw, jak uspakajaliby dziecko, ktre rozwija¸o si« w sztucznym
¸onie. ãNajlepiej po¸oýy je na lodwceÓ Ð powiedzia¸ jakiæ
ch¸opak z g¸«bi sali.
106 å
WIAT
N
AUKI
GrudzieÄ 1999
Zgadnijcie teraz, jaki inny, dobrze znany narzd, takýe
przypomina bardzo umi«æniony woreczek? Jaki rodzaj tkan-
ki prbuje wyprodukowa laboratorium profesora Atali? P«-
cherz i macica pe¸ni oczywiæcie zupe¸nie rýne funkcje, ale
plany Atali dotyczce sztucznej macicy powsta¸y po sukcesie,
jaki odnis¸ z psim p«cherzem. Jego laboratorium pracuje juý
nad wyhodowaniem komrek tworzcych mi«æniwk« i
æluzwk« macicy: mi«æni oraz æluzwki, ktra wyæcie¸a jej
wn«trze. ãJesteæmy na bardzo wczesnym etapie badaÄ: po-
bieramy komrki, umieszczamy je na rusztowaniu i w ten
sposb tworzymy ma¸e fragmenty tkankiÓ Ð wyjaænia Atala.
Zadanie profesora Atali, chociaý skomplikowane, jest
w pewnym sensie ¸atwiejsze niý prace badaczy zajmujcych
si« Baby Biosphere, poniewaý nie ma tu ¸oýyska, ktre wy-
twarza sam p¸d. Atala konstruuje tylko pojemnik, ktry ma
umoýliwi zarodkowi implantacj« i utworzenie normalnego
uk¸adu doprowadzajcego tlen, odprowadzajcego dwutle-
nek w«gla oraz zapewniajcego schronienie do momentu roz-
wizania. ãTo nasz cel d¸ugoterminowy Ð zauwaýa profesor.
Ð Na razie jest to tylko faza wst«pna badaÄ.Ó
Atala chcia¸by wyhodowa macic«, ktr moýna by wsz-
czepi kobiecie pozbawionej jej od urodzenia lub takiej, u kt-
rej wyst«puj anomalie albo zbliznowacenia tego narzdu.
Gdy naukowcy b«d juý to potrafili, pobior od kobiety, kt-
ra zdecyduje si« na taki zabieg, komrki macierzyste, czyli
jeszcze nie wyspecjalizowane komrki we wczesnym sta-
dium rozwoju. B«d one ros¸y w laboratorium, tworzc ma-
cic«, ktra nast«pnie zostanie chirurgicznie wszczepiona ko-
biecie, u ktrej b«dzie funkcjonowa tak, jakby by¸a jej
w¸asnym narzdem.
Atala przewiduje, ýe dopracowanie woreczkowatej sztucznej
macicy jego pomys¸u moýe zaj nast«pnych dziesi« lat, po-
niewaý macica jest o wiele bardziej skomplikowana niý p«-
cherz. Ale ca¸kiem moýliwe Ð mwi Ð ýe kobieta, ktra zechce,
zamwi sobie macic«, dajc w¸asne komrki, i w cigu szeæciu
tygodni odbierze narzd wykonany na zamwienie.
ãNatura robi to najlepiej Ð zauwaýa Atala. Ð Pewne rzeczy
moýemy przeprowadzi poza organizmem kobiety, w inku-
batorze. Ale w okresie ciýy przebiega jednoczeænie tak wie-
le procesw, uczestniczy w nich tak wiele hormonw, zacho-
dzi tyle przerýnych interakcji pomi«dzy matk a dzieckiem.
Wiadomo, ýe najlepszym inkubatorem jest mama.Ó
Rothman sama nie potrafi¸aby lepiej tego uj i dlate-
go urzdzenie profesora Atali zupe¸nie jej nie niepokoi.
ãMacica wewntrz cia¸a kobiety nie jest sztucznym urzdze-
niem Ð mwi. Ð Bardziej przypomina szk¸a kontaktowe lub
protez« r«ki. Ð W ten sposb niejako przed¸uýa si« cia¸o i sk¸a-
nia je do funkcjonowania. To coæ zupe¸nie innego niý ciýa
bez cia¸a.Ó
Jest jednak jedno moýliwe zastosowanie tworu profesora
Atali, ktre cho nie martwi Rothman, z pewnoæci zaszoko-
wa¸oby wielu ludzi. Nie wspominajc juý o przemianach
w dziedzinie kultury, polityki i psychologii seksu, o od-
wrceniu kierunku setek milionw lat ewolucji oraz utwo-
rzeniu nowej ga¸«zi przemys¸u odzieýowego:
Witamy w XXI wieku, kiedy m«ýczyzna b«dzie mg¸ zajæ
w ciý«!
t
Sztuczne biop«cherze jak ten, ktry hoduje si« w Harvard Medi-
cal School, mog by prototypami sztucznej macicy. Zasadnicza
rýnica mi«dzy tymi narzdami polega na tym, ýe macica ma gru-
be, umi«ænione æciany, natomiast æcianki p«cherza s cieÄsze i ma-
Rothman przewiduje, i nie jest w tej opinii odosobniona,
ýe EUFI oraz inne, podobne urzdzenia b«d coraz spraw-
niej pomaga¸y w utrzymaniu przy ýyciu coraz m¸odszych
p¸odw, i wreszcie przyjd z pomoc specjalistom od wspo-
magania reprodukcji, ktrzy kiedyæ b«d potrafili utrzyma
przy ýyciu nawet zarodki. Gdy do tego dojdzie, technika, kt-
ra by¸a wytworem wyobrani Huxleya, przestanie by fikcj.
ãDa to pocztek najrozmaitszym problemom, jak handel dzie-
mi oraz hodowanie tych dzieci do Bg wie jakich celwÓ Ð
przypuszcza Rothman.
MACICE NA ZAMîWIENIE
Anthony J. Atala, chirurg z Harvard Medical SchoolÕs Chil-
dren Hospital, reprezentuje zupe¸nie inne podejæcie do zagad-
nienia sztucznej macicy Ð takie, ktre nie niepokoi Rothman.
Atala jest bioinýynierem, ktry wpad¸ na pomys¸, aby ho-
dowa narzdy przeznaczone do przeszczepiania z w¸asnych
komrek pacjenta. Organizm nie odrzuci takich narzdw
jak obcych. Dzi«ki temu juý nikt nie b«dzie musia¸ rozstawa
si« ze swoj nerk lub kawa¸kiem wtroby.
Wielk sensacj« wzbudzi¸y wczeæniejsze tegoroczne donie-
sienia Atali dotyczce sztucznego p«cherza, ktry zosta¸
wyhodowany z tkanek pobranych od psw rasy beagle. Dzie-
si« lat zabra¸o Atali i jego wsp¸pracownikom wynalezienie
w¸aæciwej poýywki umoýliwiajcej odýywianie komrek p«-
cherza oraz jego wzrost. Ma on kszta¸t woreczka, ktry trud-
no uzyska w warunkach laboratoryjnych.
T¸umaczy¸
Jan Krzyýanowski
INFORMACJE O AUTORCE
TABITHA M. POWLEDGE mieszka pod Waszyngtonem. Jest autork
tekstw popularnonaukowych. Napisa¸a ksiýk«
Your Brain: How You Got It
and How It Works
(Twj mzg: jak powsta¸ i jak funkcjonuje; Scribner, 1994).
å
WIAT
N
AUKI
GrudzieÄ 1999
107
[ Pobierz całość w formacie PDF ]